Samen en gelijkwaardig Al vele jaren leidt prinses Laurentien fundamentele dialogen tussen volwassenen en kinderen. Ze richtte er Missing Chapter Foundation voor op, die zich al ruim veertien jaar sterk heeft gemaakt voor een niet-vrijblijvende rol van kinderen op plekken van besluitvorming, zoals in het bedrijfsleven, de overheid en maatschappelijke organisaties. Tegelijk is de samenleving en daarmee ook de positie van kinderen en jongeren veranderd. Het gedachtegoed van Missing Chapter is inmiddels onderdeel geworden van zowel number 5 foundation als FutureNL. Dit pionierswerk heeft een belangrijke rol gespeeld in het agenderen van niet-vrijblijvende kind- en jongerenparticipatie. “Dialoog blijft de kern en draait om het bijeenbrengen van verschillende perspectieven. Daar komen immers de beste oplossingen uit. Maar het werkt alleen als alle deelnemers het gevoel hebben dat hun stem ertoe doet”, is haar ervaring. Samen en gelijkwaardig zijn voor haar kernbegrippen. Het is niet ingewikkeld en kost eigenlijk geen geld om de ambities van prinses Laurentien te verwezenlijken. Wel gaat het om een radicale verandering van de grondhouding van volwassenen. “Door een gelijkwaardig mensbeeld te hebben, ook van degenen die veertig jaar jonger zijn, schep je ruimte voor kinderen om zichzelf te zijn en te ontdekken”, legt ze uit. “De volwassen wereld zit doorgaans niet zo in elkaar. Volwassenen zijn grootgebracht met de gedachte dat alles draait om kennis en ervaring. En als kind heb je nog maar weinig levenservaring. Maar kinderen hebben wel ándere kennis en ándere denkkracht dan volwassenen, en dat maakt hun inbreng juist zo interessant. Als het om democratische besluitvorming gaat, zie ik kinderen als dé grote vergeten groep. Wij denken vaak in belangen, meningen en tegenstellingen. Kinderen zijn nog aan het onderzoeken, en daar kunnen wij volwassenen veel van leren. Laten we die diversiteit dus omarmen. Probeer je bescheidener op te stellen naar kinderen en waardeer hun zuivere blik op hun omgeving.”

Omdenken De prinses ziet dit eigenlijk als heel logisch, maar realiseert zich dat het veel betekent voor het inrichten van allerlei processen binnen de schoolmuren. Het inrichten van top-down processen is fundamenteel anders dan processen bottom-up organiseren. Bottom-up is inclusief en participatief. De uitkomsten en agenda ontstaan uit het gezamenlijke proces. Aan de start kunnen er wel denkrichtingen liggen, maar alle betrokkenen moeten de commitment hebben dat de uitkomsten anders zijn dan bijvoorbeeld de directie aan de voorkant had bedacht. Zonder die bereidheid wordt het al snel schijnparticipatie. “Kindparticipatie oude stijl is dus ‘kinderen betrekken bij’”, vindt prinses Laurentien. “Nieuwe stijl gaat om emancipatie, dus als gelijkwaardigen samenwerken.” Het verplicht invulling geven aan burgerschapsonderwijs kan dit proces versnellen, verwacht de prinses. “Als kinderen van jongs af aan, jaar in jaar uit, twaalf tot veertien jaar lang op school ervaren dat hun stem en die van hun medeleerlingen, die iets anders vinden, ertoe doet, dan is het veel vanzelfsprekender dat je op je 18e gaat stemmen en actief deelneemt aan de democratische samenleving. Democratie is immers de optelsom van de stemmen van inwoners.” Het werken aan een gelijkwaardige grondhouding vraagt dus ook iets van leraren. Elke volwassene is in potentie een game changer en kan vanuit zijn of haar praktijkervaring bijdragen aan het meer bottom-up organiseren van processen die de benodigde systeemverandering mogelijk maken.