Slim ‘Veel schoolgebouwen zijn slimmer dan we denken’, vertelt Bertina, ‘vooral de wat grotere gebouwen van voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. Er zit al veel techniek in, denk aan het lichtnet met sensoren en het wifi-netwerk. Doorgaans kan de facilitaire dienst of de gebouwbeheerder weinig met de informatie die deze systemen opleveren, omdat de gegevens nergens terechtkomen’, legt ze uit. ‘Bij nieuwbouw kun je er direct rekening mee houden deze data te verzamelen, te koppelen en nuttig in te zetten. Maar ook in een bestaand gebouw kun je met de informatie in het gebouwbeheersysteem veel voordeel en gemak behalen. Voor een aantal onderwijsgebouwen heeft draaijer+partners dashboards ontwikkeld, die op deze wijze inzicht geven in het gebruik. Aan de hand van gegevens van het lichtnet kun je bijvoorbeeld registreren wanneer lokalen worden benut. Handig voor het schoonmaakpersoneel: een niet gebruikt lokaal hoef je niet schoon te maken!’

Ook bij flexibele groepsgroottes werpt een ‘zelfdenkend’ gebouw zijn vruchten af. Bertina: ‘Het systeem kan de bezetting realtime meten en direct aangeven welke ruimte voor welke groepsgrootte op een bepaald moment beschikbaar is.’ Nog zo’n voorbeeld van intelligentie noemt ze de automatische regeling van de luchtkwaliteit in een gebouw. ‘Een gezond binnenklimaat is actueler dan ooit. Dit slimme systeem meet voortdurend wat nodig is.’

Flexibel Bij de klaslokalen van de toekomst telt in toenemende mate de flexibiliteit van ruimtes, zowel in grootte als type leerplek. Bertina constateert nu al dat scholen toe gaan werken naar verschillende typen werkplekken. ‘Hoog en laag zitten, staand werken, op zacht of hard materiaal zitten, afhankelijk van de activiteit en waar een leerling zich comfortabel bij voelt. Het gaat er ook om dat een leraar gemakkelijk kan variëren met de afmetingen van een ruimte.’ Ook de buitenruimte is volgens Bertina prima flexibel inzetbaar voor het onderwijs. ‘Met bijvoorbeeld een arenaopstelling maak je er een echt buitenlokaal van, maar je kunt de buitenruimte ook inzetten bij je onderwijs, zonder er een lokaal van te maken. Ik noem bijvoorbeeld een rekenles met meetactiviteiten of biologieonderwijs in de schooltuin.’

Circulair Dat brengt Bertina als vanzelf op het betrekken van de natuur en het milieu bij je onderwijs. ‘Juist voor de nieuwe generatie vervult school immers een voorbeeldfunctie, en duurzaamheid en klimaat staan volop in de belangstelling.’ Een andere belangrijke factor voor nu en in de toekomst is circulariteit. Bertina: 'Bij een fikse toename van het aantal leerlingen van een school wordt al snel geroepen ”we moeten uitbreiden”. Maar de kritische vraag is: moet je met stenen uitbreiden? Wij adviseren scholen om eerst tijdelijke oplossingen te onderzoeken, door bijvoorbeeld gebruik te maken van bestaande huisvesting van andere organisaties en bedrijven, of het realiseren van meer tijdelijke, experimentele ruimte, zoals een circulair paviljoen.’