LESIDEE VO
Verborgen steden
De Stichting Verborgen Stad maakt digitale reconstructies van het verleden die geschikt zijn voor een breed publiek en dus ook voor het onderwijs geschikt zijn. Van historische locaties in Rotterdam en Dordrecht zijn digitale tijdreizen gemaakt.
Door docent Henk Botter
5D
Stichting Verborgen Stad legt op de website uit dat ze geschiedenis breed toegankelijk willen maken. Ze maken daarvoor gebruik van 5D. Die D staat voor dimensies: bekend zijn 2D (vlak) en 3D (ruimte), maar met 4D worden tijd en met 5D ook verhalen als dimensies toegevoegd. Stichting Verborgen Stad is een stichting met een ideële doelstelling zonder winstoogmerk of religieus profiel. Stichting Verborgen Stad stelt zich ten doel het in 3D digitaal reconstrueren van de stedelijke omgeving uit het verleden en deze te koppelen aan achterliggende informatie over kunst, historie en stedenbouw, ofwel het 5D concept. De stichting tracht haar doel te bereiken door het bijeenbrengen van informatie door samen te werken met erfgoedinstellingen , cultuurinstellingen , lokale overheden , verenigingen en stichtingen. De stichting wil het volgende bereiken: - kennis ‘achter’ de stedelijke omgeving breed toegankelijk te maken - bewustwording van en fascinatie voor erfgoed, (kunst)historie en cultuur in de breedste zin te versterken - duurzaam en toegankelijk digitaal erfgoed te creëren.
Projecten
Op de site worden enkele projecten gepresenteerd: Synode 5D In 2018 werd Synode 5D gepresenteerd. Deze omgeving werd enige tijd later uitgebreid naar Dordrecht 5D. Synode 5D wordt als volgt gepresenteerd: 'In de winter van 1618/19 is Dordrecht gastheer van de Synode. Tijdens deze Calvinistische kerkvergadering is de vraag in hoeverre mensen zelf invulling aan hun geloof mogen geven. Dit is ook een politiek vraagstuk. De nog jonge Republiek dreigt uiteen te vallen. Lukt het de Synode de eenheid te bewaren? Van november 1618 tot mei 1619 verblijven afgevaardigden uit de hele Republiek, én heel Europa, in Dordrecht. Wat treffen ze aan? Met ‘Synode 5D’ bezoekt men de stad van toen. Dordrecht 5D Met Dordrecht5D is het mogelijk om het havengebied in drie verschillende tijden (15e, 17e en 19e eeuw) te bezoeken. Je kunt luisteren naar scheepsverhalen van reizigers die eeuwenlang aanmeerden in de stad. De verkenning van de stad begint met een overzichtelijke kaart van OpenStreetMap waarop twaalf ronde markeringen zijn aangebracht.
We klikken op de markering Develstein. We krijgen nu het kasteeltje en de omgeving ervan te zien. Met de muis kunnen we slepen en zo 360 graden rondkijken. Links boven in de hoek wordt een korte tekst getoond die je kunt wegklikken. Op verschillende locaties zijn icoontjes aangebracht, als je daarop klikt krijg je een korte tekst te zien. Zo wordt er bijvoorbeeld verteld dat er in 1334 tijdens een zware stormvloed een walvis is aangespoeld bij het Develstein. Onder de tekst zijn links naar andere stukje uitleg beschikbaar, soms zijn die voorzien van afbeeldingen. We keren terug naar de basiskaart en klikken op een van de markeringen in het oude centrum van Dordrecht. We komen zo in de straat van de Wijnkopers waar tijdens de Synode van 1618 vijf delegaties binnen een straal van honderd meter verbleven. Ook hier kun je weer rondkijken en icoontjes aanklikken. Een bijzonder icoon is de gele sleutel. Als we daarop klikken kunnen we zien hoe de stoomdrukkerij er nu als woonhuis vanbinnen uitziet.
Onderin de basiskaart is een knop 5D. Als je daarop klikt worden de verschillende icoontjes die in de 3D-omgeving te zien zijn uitgelegd. Zo kun je bijvoorbeeld klikken op Luisterverhalen: op de kaart worden nu op zes locaties markeringen getoond. Per locatie kun je vervolgens verhalen beluisteren van bijzondere bewoners uit de 17e eeuw. Volgens de legenda van de basiskaart zijn er thema's als Dagelijks leven, Handel, Migratie en Water.
In november 2021 zijn vier nieuwe locaties toegevoegd. Waaronder de Nieuwe Haven.
Timetransit Delfshaven Via de site TimeTransit Delfshaven bezoek je Delfshaven in Rotterdam van 400 jaar geleden. In 1620 vertrokken de Pilgrims vanuit deze haven naar Amerika. De openingskaart is vergelijkbaar met die van Dordrecht, maar nu zijn er vier markeringen zichtbaar. De Voorhaven is prachtig in beeld gebracht met huizen, kades en veel houten schepen op het water. Er zijn ook hier markeringen in verschillende categorieën aangebracht, maar het zijn er wel minder dan in Dordrecht. We vinden wel een uitleg over de Pilgrims. Een bijzondere toevoeging is het onderdeel Portretten TimeTransit 2021 waarin verschillende huidige bewoners hun levensverhaal en migratiegeschiedenis vertellen. Duidelijk wordt dat migratie van alle tijden is. Controversiële zaken worden niet uit de weggegaan: er is ook een onderdeel Slavernij in Delfshaven. Duidelijk wordt dat Hollandse zeelieden tot slaafgemaakte bedienden meenamen naar Rotterdam.
App TimeTransit Met de app TimeTransit kun je niet alleen Delfshaven in Rotterdam bezoeken, maar ook Dordrecht en Leiden. Met de app op je telefoon kun rondlopen in de haven en met de app extra informatie krijgen over de verschillende panden en hun bewoners in het verleden.
Canals 5D+ Op de openingskaart zie je meteen de markeringen bij Delfshaven in Rotterdam en vijf markeringen in Leiden. We zoomen in op Leiden en klikken op de Breestraat. We krijgen deze bekende straat te zien zoals het in 1609 geweest moet zijn. Ook hier zien we weer icoontjes en worden verschillende thema's toegelicht. Via canals5d.nl/hotspot/13 word je rondgeleid door de straat en hoor je het straatrumoer. Via canals5d.nl/hotspot/16 kun je binnen rondkijken in het huis van Thomas Brewer, een Pilgrim met een eigen huis. Met Canals5D+ moet het hele netwerk van de Zuid-Hollands trekvaart met 5D reconstructie zichtbaar gemaakt worden. Je kunt dan belangrijke locaties in o.a. Den Haag, Delft, Schiedam, Rotterdam, Vlaardingen en Maassluis gaan bekijken. Zie voor meer informatie hierover: stichtingverborgenstad.nl/projecten/aankomend-project. Dit project wordt al wel beschreven, maar is online nog niet beschikbaar.
Stromingen De Stichting Verborgen stad heeft ook een documentaire gemaakt. Je reist mee terug in de tijd met de Pilgrims op hun eerste etappe dwars door het Hollandse landschap, van Leiden, via Delft naar Delfshaven, om vanuit daar de wereld over te gaan.
In de les In deze coronatijden kunnen leerlingen virtueel rondkijken in steden en havens van vroeger. Als ze in de buurt wonen kunnen ze zelf met de app op hun mobiel ter plekke de informatie tot zich nemen. Het is jammer dat er nog geen opdrachten zijn gemaakt voor leerlingen. Door vragen te stellen en opdrachten te laten maken, gaan leerlingen nog gerichter rondkijken en kunnen ze een nog beter beeld krijgen.